در روزهای اخیر گفته می‌شود سازمان سیا حمله‌ای پهپادی به یک تأسیسات بندری در ساحل ونزوئلا انجام داده است. این حمله در اوایل دسامبر رخ داده و هدف آن یک اسکله بوده که مقامات آمریکایی ادعا می‌کنند توسط باند جنایی Tren de Aragua برای ذخیره و بارگیری مواد مخدر استفاده می‌شده است.
دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا در یک کنفرانس خبری در فلوریدا این حمله را تأیید و آن را «بخشی از عملیات ضدقاچاق موادمخدر» توصیف کرد. هرچند این ادعاهای ترامپ حتی برای کنگره آمریکا هم ثابت نشده است و آنچه تاکنون می‌شود با اطمینان گفت این است رئیس‌جمهور آمریکا رؤیای حکمرانی بر کارائیب را در سر دارد.
فارغ از این ادعاها، طبق قوانین بین‌المللی، حمله به عنوان یک عملیات نظامی در خاک یک کشور مستقل، بدون مجوز رسمی یا اعلام جنگ، نقض قوانین است. مهم‌ترین مورد ماده ۲، بند ۴ منشور ملل متحد است؛ این ماده استفاده از زور علیه تمامیت ارضی یا استقلال سیاسی یک کشور را ممنوع می‌کند. کارشناسان حقوقی این حمله را «اقدام جنگی» و نقض مستقیم این اصل می‌دانند، زیرا بدون مجوز شورای امنیت سازمان ملل یا دعوت دولت ونزوئلا انجام شده است.
از منظر قوانین داخلی آمریکا هم این حرکت می‌تواند نقض «بند مراقبت» (Take Care Clause) در قانون اساسی آمریکا باشد، زیرا بدون مجوز کنگره انجام شده است.
ونزوئلا هنوز پاسخی رسمی نداده، اما این اقدام می‌تواند به عنوان نقض حاکمیت ملی آن‌ها تفسیر شود. هرچند این کشور هنوز بیانیه‌ای صادر نکرده، اما تنش‌های موجود ممکن است منجر به محکومیت شود.
از طرفی هیچ موضع‌گیری رسمی از سوی متحدان ونزوئلا یا رقبای آمریکا هم گزارش نشده است. با این حال، کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند روسیه و چین – به دلیل روابط نزدیک با ونزوئلا – ممکن است این اقدام را محکوم کنند. در گذشته، این کشورها اقدامات آمریکا علیه ونزوئلا (مانند تحریم‌ها) را نقد کرده‌اند. سازمان‌هایی مانند سازمان کشورهای آمریکایی نیز ممکن است بحث‌هایی را آغاز کنند، اما تاکنون ساکت مانده‌اند.
احتمالاً در روزهای آینده، واکنش‌ها افزایش یابد، به‌ویژه اگر این حمله منجر به تشدید تنش‌ها شود.
روسیه و چین روابط ایدئولوژیک و استراتژیک نزدیکی با ونزوئلا دارند. روسیه حمایت نظامی (مانند فروش تسلیحات و حضور مستشاران) ارائه می‌دهد و چین سرمایه‌گذاری‌های اقتصادی عظیمی در نفت و زیرساخت‌های ونزوئلا کرده است. هر دو کشور بخشی از بلوک ضدغربی هستند و مادورو را به عنوان متحد کلیدی می‌بینند .
البته احتمال اقدام نظامی مستقیم از سوی این کشورها علیه آمریکا بسیار بعید است. روسیه درگیر جنگ اوکراین است و منابعش محدود؛ ورود به درگیری جدید در آمریکای لاتین ریسک تشدید تنش با آمریکا را هم دارد. چین نیز سیاست خارجی‌اش براساس «عدم مداخله» است و ترجیح می‌دهد از طریق دیپلماسی و تحریم‌های اقتصادی واکنش نشان دهد، نه اقدام نظامی. هر دو کشور ممکن است بیانیه‌های محکومیت صادر کنند یا از سازمان ملل بخواهند تحقیق کند، اما بعید است نیروی نظامی بفرستند، مگر اینکه حمله آمریکا گسترده‌تر شود.

اوکراین را بده، ونزوئلا را بگیر؟!

از طرفی یکی دیگر از تحلیل‌های رایج درباره این موضوع این است که آمریکا و روسیه ممکن است ونزوئلا و اوکراین را وجه‌المعامله روابط خود کنند. هرچند این اتفاق هم بعید است. اوکراین برای روسیه یک مسئله حیاتی امنیتی و ایدئولوژیکی است (نزدیکی به مرزها و ادعای تاریخی)، در حالی که ونزوئلا بیشتر یک متحد حاشیه‌ای محسوب می‌شود. آمریکا و روسیه در حال حاضر در اوکراین درگیر یک جنگ نیابتی هستند و معامله‌ای مانند «روسیه، اوکراین را بگیرد و ونزوئلا را به آمریکا بدهد» بیش از حد ساده‌انگارانه و غیرواقعی به نظر می‌رسد. چنین معامله‌ای نیاز به توافق‌های پیچیده دارد و منافع چین را نادیده می‌گیرد. علاوه بر این، ترامپ رویکرد تهاجمی‌تری نسبت به مادورو دارد، اما این لزوماً به معنای معامله با پوتین نیست. ونزوئلا ممکن است بخشی از استراتژی گسترده‌تر آمریکا برای فشار بر متحدان روسیه باشد، اما نه به عنوان وجه‌المصالحه مستقیم.
این حمله نشان‌دهنده تشدید سیاست آمریکا علیه ونزوئلا در چارچوب تغییر محاسبات این کشور است، اما ریسک‌های حقوقی و دیپلماتیک بالایی دارد. اگر تنش‌ها افزایش یابد، ممکن است شاهد واکنش‌های زنجیره‌ای باشیم. به‌عنوان مثال ممکن است بقیه جمهوری‌های بولیواری در آمریکای لاتین هم علیه منافع آمریکا در این پهنه وارد عمل شوند.

خبرنگار: نیک‌پندار